Powszechnie uważa się, że Głagolicę stworzyli bracia św. Cyryl i Metody podczas swojej misji chrystianizacji narodów słowiańskich, jednak wiele źródeł wskazuje na to, że najstarsze pismo Słowian istniało już duże wcześniej. Przed erą Cyryla i Metodego uważano, że twórcą Głagolicy był św. Hieronim, chociaż i ten fakt, prawdopodobnie nie jest prawdziwy. Zostawmy więc prawdziwych twórców Głagolicy w spokoju.
Głagolica w Chorwacji
Niepodważalnym faktem jest natomiast ten, że dzięki Głagolicy, Chorwaci zaczęli spisywać swoją historię, a w wielu miejscach nad Adriatykiem jest ona nadal stosowana. Obecnie, alfabet Głagolicy stał się bronią tożsamości chorwackiego duchowieństwa i ludu. Głagolica w Chorwacji jest wszechobecna, murale, nadruki na odzieży czy tatuaże.
Starosłowiańscy kapłani zaczęli wykuwać w kamieniu pierwsze inskrypcje Głagolicy i spisywać je na pergaminie już w X wieku. Bracia Cyryl i Metody przetłumaczyli teksty chrześcijańskie na nowy język Słowian i z pomocą mnichów zmieniono pismo z głagolicy okrągłej w XII wieku na formę kanciastą, pozostając w ten sposób autentycznym pismem chorwackim po dziś dzień.
Baščanska ploča – kamienna tablica z Głagolicą
W miejscowości Jurandvor, zlokalizowanej około 2 kilometry od granic Baški, przy kościele św. Łucji, kleryk Petar Dorčić znalazł w 1853 roku tablicę, która okazała się pierwszym zabytkiem zapisanym głagolicą, czyli najstarszym pismem słowiańskim.
Kamienna tablica ma wymiary 99,5 cm szerokości, 199 cm długości i grubości między 7,5 cm (u podstawy) a 9 cm (u góry).
Słynna tablica z Baški (Baščanska ploča), określana mianem „aktu urodzenia”, czyli udokumentowanym początkiem chorwackiej literatury, oddzielała nawę od prezbiterium kościoła w Jurandvorze, a między XVI i XVIII wiekiem służyła prawdopodobnie jako płyta nagrobna, później zaś wyrzucono ją na pole i tam znalazł ją Dorčić.
REKLAMA
Jako pierwszy znalezisko opisał w 1853 roku Pavol Jozef Šafárik, a w 1934 roku ówczesny biskup przekazał ją Akademii Nauki i Sztuki w Zagrzebiu, gdzie jest obecnie przechowywana. W kościele z Jurandvorze znajdziemy natomiast jej wierną kopię.
Poniżej znajduje się zdjęcie kolejnej, wiernej kopii Baščanskiej pločy, która znajduje się w kapliczce na wyspie Veliki Brijun w Parku Narodowym Brijuni.
Na tablicy z Baški ok. roku 1100 wyrzeźbiono głagolicą inskrypcję – świadectwo opata Držiha o kawałku ziemi, który chorwacki król Zvonimir podarował klasztorowi św. Łucji. Opat Dobrovit napisał, że zbudował tam kościół. Ta tablica to epigraficzna spuścizna o szczególnym znaczeniu narodowym i kulturowym dla historii Chorwacji. Historyczne znaczenie kamiennej tablicy Baški polega też na tym, że w inskrypcji po raz pierwszy w języku chorwackim pojawia się przymiotnik „chorwacki” oraz imię chorwackiego władcy – króla Zvonimira (1075-1089).
Baščanska ploča nie jest jedynym wspomnieniem głagolicy jakie znajdujemy na tym terenie. Poszczególne litery pisma napotkamy w Bašce w postaci 35 kamiennych rzeźb ustawionych wzdłuż Baščanskiej Ścieżki Głagolicy (Baščanka Staza Glagoljice).
Roč – ośrodek Głagolicy
Od XII wieku Roč na Istrii, sukcesywnie rozwijał się w ufortyfikowane miasto i centrum literatury słowiańskiej, głagolicy, typografii i działalności drukarskiej.
REKLAMA
Roč uznawany był za ośrodek chorwackiej literatury, wydawnictwa i druku opartego na głagolicy. Pierwsza chorwacka drukowana książka (Missale Romanum Glagolitice z 22 lutego1483 roku) została przygotowana w Roču przez niejakiego Juri Žakana. Co roku na początku czerwca, dla upamiętnienia tradycji głagolicy, w wiosce odbywa się kurs „Mała Akademia Głagolicy” dla chorwackich uczniów szkół podstawowych.
Aleja Glagoljaša w Humie
Wzdłuż drogi prowadzącej od Roč do Hum – najmniejszego miasta na świecie, ustawionych jest 11 rzeźb z głagolicą, z czego 10 to kamienne rzeźby znajdujące się na 7-kilometrowym odcinku, a 11 rzeźba to miedziana brama w Hum. Na rzeźbach przedstawiona jest historia Istri, Chorwacji i Slawonii jako kolebki głagolicy.
Również w Humie odnajdziemy wiele śladów Głagolicy.
