Žirje – najbardziej na zachód wysunięta wyspa Archipelagu Šibenickiego

Wyspa Žirje była pierwszym punktem na trasie rejsu Ambasadorów YACHTIC.com, który odbył się w 2018 roku. Niewielkie Žirje jest najbardziej wysuniętą na zachód wyspą Archipelagu Šibenickiego co sprawiało, że od antycznych czasów, była strategicznym miejscem na Adriatyku. W sezonie żeglarskim wyspa jest niezwykle popularna, służy wielu załogom za pierwszy postój na trasie na Kornaty.

Kilka słów o Žirje

Žirje znajduje się ok 20 kilometrów na zachód od Šibenika. Dawniej, wyspę porastał gęsty las dębowy. Przypuszcza się, że nazwa wyspy wzięła nazwę do żołędzi (Žir). Linia brzegowa Žirje ma długość ok 42 kilometrów, posiada 29 zatoczek, które chronią załogi jachtów przed wiatrem. Znajduje się na niej osiem jaskiń.

Na najwyższym szczycie, Kapić (131 m n.p.m.) znajduje się stanowisko z prehistoryczną skamieniałością. Wyspę zamieszkuje mniej niż 100 stałych mieszkańców. Można się dostać na nią promem z Šibenika. Na wyspie znajduje się kilka niewielkich wiosek. Na wyspie znajduje się tylko jeden sklep, który nie jest zbyt dobrze wyposażony. Zimnego piwa jednak w nim nie zabraknie.

Ciekawostką jest fakt, że większość aut na wyspie nie posiada tablic rejestracyjnych. Pewnie dlatego, że posterunek policji został zamknięty kilkadziesiąt lat temu. Mieszkańcy, by poruszać się po wyspie autami potrzebują paliwa. To, przewożone jest na wyspę promem, co zgodnie z prawem jest zabronione. Wyspa nie posiada żadnej szkoły.

Co warto zobaczyć na Žirje

Do najciekawszych zabytków Žirje, z pewnością należy twierdza Gradina z VI wieku, opuszczona baza wojskowa, kościół parafialny św. Maryi z 1480 roku czy pięciokondygnacyjna studnia w okolicach Samogradu. Kilka lat temu, w pobliżu wybrzeża między zatokami Muna i Koromašna, odkryto podwodne stanowisko archeologiczne, bogate w amfory, które zabezpieczono kratą przed zniszczeniem.

Jeśli będziecie na wyspie 15 sierpnia, udajcie się na procesję Święto Wielkiej Pani, podczas której mieszkańcy wyspy niosą posąg Maryi.

Strategiczne położenie wyspy Žirje

O strategicznym znaczeniu Žirje wiedziano już w VI wieku, kiedy to bizantyjski car Justynian wzniósł na wyspie twierdzę. Przed panowaniem na tych terenach Bizancjum, wyspa była pod wpływami Cesarstwa Rzymskiego. W 1059 roku, chorwacki król Petar Krešimir IV przekazał Benedyktynom.

Wyspa była również pod wpływami Wenecjan, a następnie Turków. Podczas chorwackiej wojny o niepodległość w 1991 roku, swoją bazę miała tam chorwackie wojsko.

Twierdza Gradina na Žirje

Wybudowana w VI wieku (527 – 565), przez cara Justyniana, bizantyjska twierdza wznosi się na wysokość 100 metrów. Twierdzę otaczały dwa mury (prócz ściany zachodniej), przy których znajdowało się 5 wież. W twierdzy znajduje się cysterna na słodką wodą. Niestety, obecnie, z twierdzy nie pozostało zbyt wiele.

Widoczny jest natomiast jej zarys, część muru wewnętrznego wraz z wieżami obronnymi, a także pozostałości po budynkach gospodarczych, wewnątrz twierdzy.

Opuszczona baza wojskowa

Do bazy prowadzi asfaltowa droga. Ze szczytu rozpościera się widok na morze oraz na ląd. Dostrzec można zabudowania w Šibeniku. W bazie, znajdziemy pozostałości po dwóch stanowiskach artyleryjskich oraz magazyn na amunicję, z którego, na powierzchnię transportowano pociski.

Na betonowych stanowiskach przetrwały napisy oznaczające kierunek, cel, a także odległość od bazy w Žirje.

Podczas chorwackiej wojny o niepodległość w 1991 roku, po błędzie balistycznym, wystrzelony z Žirje, przez Chorwatów pocisk trafił w środek miejscowości Zlarin na wyspie Zlarin.

Z wyspą Žirje związana jest jeszcze jedna ciekawa historia. 15 września 1991 roku, podczas Bitwy o Šibenik, pociski wystrzelone z Žirje zatrzymały czołgi Jugosłowiańskiej Armii Narodowej, które zamierzały przekroczyć most Šibenicki. Była to pierwsza, poważna porażka JNA. Dowódcą bazy na Žirje był chorwacki Serb – Željko Baltić. Na terenie bazy znajduje się tabliczka upamiętniająca tamte wydarzenia.

Gratka dla nurków – wrak Junkersa

Nieopodal wyspy, na głębokości 22-28 metrów, znajduje się wrak niemieckiego samolotu bombowego z czasów II wojny światowej Junkers JU-87 STUKA. Wrak odkryty został 13 września 2014 roku.

Według chorwackiej Akademii Archeologii Podwodnej odnaleziony samolot to bombowiec nurkujący dalekiego zasięgu eskadry włoskiej, biorący udział w bombardowaniu floty jugosłowiańskiej w dniu 12 kwietnia 1941 roku. Film z nurkowania przy wraku zobaczycie tutaj.

Wyspa Žirje na mapie