5 kilometrów na południe od miasta Metković, w południowej Dalmacji, znajduje się Vid – niewielka wioska w Dolinie Neretwy, w której mieści się Muzeum Archeologiczne Narona (Arheološki muzej Narona) – pierwsze muzeum w Chorwacji, które zostało wybudowane nad znaleziskiem. I to niebyle jakim znaleziskiem, bo rzymskim forum z 17 naturalnych rozmiarów marmurowymi rzeźbami. Do 1995 roku miejsce to było …stajnią.
W muzeum, łącznie wystawiono ponad 900 znalezisk, które pozwalają prześledzić historię miasta Narona oraz okolicy od końca III wieku p.n.e. do XV wieku naszej ery. Jakby tego było mało, już sam spacer wśród pobliskich domów, gdzie na każdym kroku dostrzegamy artefakty z czasów Imperium Rzymskiego, może zrobić wrażenie.
Przez tak wiele lat odkładaliśmy na później wizytę w Vid. To był błąd! Będąc w południowej Dalmacji musicie odwiedzić Muzeum Archeologiczne Narona. Polecamy!
Historia
Narona była starożytnym greckim punktem handlowym na wybrzeżu iliryjskim, a później rzymskim miastem i biskupstwem, położonym w dolinie Neretwy w Chorwacji.
Pierwszy raz Narona została wspomniana jako greckie emporium i port żeglugowy na Neretwie w ok. III/II wiek p.n.e., przez greckiego historyka Pseudo Scylaxa. Stała się główną rzymską twierdzą w I wieku p.n.e. w rzymskiej prowincji Dalmacja. W VI wieku n.e. znalazła się pod panowaniem bizantyjskim. Osada przestała istnieć w VII wieku po przybyciu na te tereny plemion słowiańskich.
Pierwsze zarejestrowane wykopaliska archeologiczne w Naronie przeprowadzono w 1877 r. pod przewodnictwem Muzeum Archeologicznego w Splicie. Austriacki archeolog Karl Patsch opublikował wyniki badań archeologicznych w 1907 r. w pierwszej monografii o Naronie. Dalsze badania kontynuowano dopiero po II wojnie światowej. Następnie, badania kontynuowano w latach pięćdziesiątych, siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku.
REKLAMA
Najbardziej znaczącym jest odkrycie rzymskiej świątyni – Augusteum, wykopanej na terenie stajni Plečaša w latach 1995 i 1996. W miejscu wykopalisk, archeolodzy znaleźli siedemnaście posągów przedstawiających rzymskich cesarzy i członków ich rodzin.
Muzeum
Odkrycie w latach 1995 i 1996 na terenie stajni Plečaša pozostałości rzymskiej świątyni – Augusteum i 17 naturalnych rozmiarów marmurowych rzeźb, zainspirowało do wybudowania w tym miejscu muzeum.
Kamień węgielny pod przyszłe muzeum położono 19 lipca 2004 r., a Muzeum Archeologiczne w Naronie zostało oficjalnie otwarte 18 maja 2007 r. jako pierwsze muzeum w Chorwacji zbudowane nad obiektem archeologiczny, a sam budynek był już wielokrotnie nagradzany.
Najbardziej reprezentatywne przedmioty, odnalezione podczas wykopalisk, eksponowane są na stałej wystawie Muzeum Archeologicznego w Naronie. Wystawa składa się z części zewnętrznej i wewnętrznej. Część ekspozycji zewnętrznej jest widoczna przed budynkiem muzeum, gdzie eksponowane są fragmenty dekoracji architektonicznych świątyni, a także funkcjonalne i dekoracyjne części wyposażenia forum.
Muzeum jest przystosowane dla osób niepełnosprawnych oraz mających problemy z poruszaniem się po schodach. Aby zapewnić eskortę, wymagane jest wcześniejsze powiadomienie obsługi przy kasie.
REKLAMA
Więcej informacji na temat muzeum znajduje się na stronie a-m-narona.hr
Ekspozycja
W muzeum wystawiono ponad 900 znalezisk, które pozwalają prześledzić historię miasta Narona oraz okolicy od końca III wieku p.n.e. do XV wieku.
Główna sala znajduje się w lokalizacji dawnego forum i składa się z ekspozycji świątyni z pozostałościami rzymskiej architektury świątynnej, gdzie eksponowane są posągi cesarzy i członków ich rodzin, a także czarno-biała mozaikowa podłoga.
Posągi przedstawiają cesarzy i członków cesarskich rodzin, kolejno od lewej strony: Lucjusz Juliusz Cezar, Gajusz Juliusz Cezar, Julia Starsza, córka Augusta, Marek Wipsaniusz Agryppa, Antonia Młodsza, Oktawia Młodsza, Liwia Drusilla, August (Gajusz Juliusz Cezar Oktawian), Tyberiusz, Germanik, Druze Starszy, Tyberiusz Klaudiusz Neron, Agrypina Młodsza, Agrypina Starsza, Wespazjan.
Posągi zostały zdewastowane w IV wieku: leżały na podłodze, a ich głowy zostały odłamane. Głowy Wespazjana i Liwii zostały nabyte w okolicy przez Arthura Evansa w 1878 roku.
W gablotach eksponowane są fragmenty rzeźb, monet, szkła, przedmiotów wykonanych z metalu i kości i ceramiki, znaleziony na obszarze świątyni.
Na pozostałych poziomach muzeum, zebrany materiał archeologiczny pochodzi z takich lokalizacji jak wały obronne Vid, Erešovo Bare, nekropolia, bazylika na trasie wodociągów oraz kościół Sv. Vid.
Materiał archeologiczny podzielony jest na: życie publiczne i architekturę Narony, podczas gdy w czterech rzędach gablot znajduje się materiał z lokalizacji: mury obronne, Ereš, nekropolia, bazylika, akwedukt i Sv. Vid.
Losowe znaleziska podzielone są na podgrupy, które tematycznie należą do życia codziennego, wojska, nekropolii i kultu.
Część ekspozycji pochodzi z innych, chorwackich muzeów, m.in. Muzeum Szkła Antycznego w Zadarze.
REKLAMA
W części zewnętrznej ekspozycji znajdziemy m.in. pozostałości fundamentów budynku, kamienne tablice, części kolumn, zachowany wodociąg/akwedukt czy mozaikę.
Wirtualny spacer i oglądanie rzeźb w 3D
Ci, którzy nie mogą osobiście pojawić się w muzeum Narony, przygotowano wirtualny spacer, który dostępny jest tutaj. Ponadto, wszystkie rzeźby jak i Augusteum możemy obejrzeć dzięki technologii 3D – zobacz tutaj.
Vid – muzeum na każdym kroku
Gdyby komuś było mało, gorąco namawiamy na spacer pobliską, starą częścią Vid, który robi niesamowite wrażenie. Na każdym kroku, widać ślady wspaniałej przeszłości Narony. Mieszkańcy do budowy swoich domów korzystali ze znajdujących się tam artefaktów. I tak, wejścia do domów zdobią marmurowe łuki, a w ścianach możemy odnaleźć tablice z rzymskimi inskrypcjami czy część kolumn. Najbardziej znanym budynkiem w Vid jest Wieża Ereš, o której piszemy więcej poniżej.
Erešovo Bare
Na bagnistym obszarze zwanym Bare, położone na zachód od Vid, znajduje się stanowisko archeologiczne Erešovo Bare. W II wieku zbudowano tam rzymską willę, o której istnieniu świadczą pozostałości architektury, fragmenty fresków, dekoracji architektonicznych. Badania archeologiczne wykazały trzy etapy budowy, datowane na II, III i IV-V wiek naszej ery.
Willę rozebrano prawdopodobnie w V wieku, a na jej miejscu, na przełomie VI i VII wieku, zbudowano wczesnochrześcijański kościół.
Kościół Sv. Vid
Na miejscu dzisiejszego kościoła św. Vida, w V wieku zbudowano jednonawowy kościół wczesnochrześcijański typu naronickiego. Kościół miał prawie 30 m długości i 25 m szerokości. Możliwe, że kościół ten pełnił funkcję katedry naronickiej. Z północnej strony kościoła znajduje się baptysterium, które powstało w tym samym okresie co sam kościół. Baptysterium posiadało schody od strony północnej i południowej, miało głębokość 1,15 metra. To co odróżniało chrzcielnicę z Narony od pozostałych tego typu w Dalmacji jest jej ośmiokątny kształt oraz dekoracja z kolorowego tynku imitującego marmur.
Kościół, prawdopodobnie przestaje pełnić swoją funkcję wraz z upadkiem Narony na początku VII wieku. W XV wieku na ruinach kościoła utworzono późnośredniowieczny cmentarz. Obecnie, w kościele znajduje się wystawa znalezisk z terenu wczesnochrześcijańskiego kościoła i średniowiecznego cmentarza.
Mury obronne
Najstarsze pozostałości murów obronnych pochodzą z IV/III wieku. p.n.e. i znajdują się na szczycie wzgórza, gdzie odnaleziono pozostałości bramy miejskiej z dwiema okrągłymi wieżami. Mury wzniesiono w tradycji iliryjsko-hellenistycznego systemu obronnego. W dalszym okresie rozwoju Narony, mury wydłużano, a okrągłe baszty zastąpiono kwadratowymi i prostokątnymi. Od strony wschodniej, zamiast murów, miasta strzegła płynąca tam rzeka.
Podczas prac archeologicznych, na pozostałościach jednej wież z czasów republiki rzymskiej (połowa I wieku p.n.e.), odnaleziono inskrypcję, która wspomina się o urzędnikach miejskich i kwestorach budujących lub ją remontujących.
Obok czwartej starożytnej wieży wznosi się tzw. Wieża Ereš, dwupiętrowy dom zbudowany przez pastora Vid, Don Barišę Ereš, w 1825 roku. Dom stanowi swego rodzaju skansen epigraficzny, gdyż w jego budowy użyto wiele kamiennych inskrypcji dawnej Narony.
REKLAMA
W trzeciej fazie rozwoju miasto zajmowało tereny u podnóża wzgórza, gdzie pod koniec I wieku p.n.e. i na początku I wieku Kr. utworzono forum, zbudowano Augusteum, świątynię poświęconą Augustowi i dynastii cesarskiej, a także inne budynki użyteczności publicznej. Był to czas pokoju (Pax Romana) i największego rozkwitu miasta, kiedy fortyfikacje miejskie nie były potrzebne. Dopiero w drugiej połowie II wieku, w momencie najazdu słowiańskich plemion, dokonano odbudowy i naprawy murów miejskich.
W późnoantycznym, niepewnym czasie miasto powoli popadało w ruinę, a mury obronne odbudowano na nowo, jednak przy użyciu znacznie gorszych technik murarskich.
Informacje praktyczne [2024]
Godziny pracy
Sezon letni
1 czerwca – 30 września
Wtorek – Niedziela: 09:00 – 19:00
W poniedziałki i święta nieczynne
Poza sezonem
1 października – 31 maja
Wtorek – piątek: 09:00 – 16:00
Sobota: 09:00 – 17:00
Niedziela: 09:00 – 13:00
W poniedziałki i święta nieczynne
Ceny biletów
Osoby dorosłe: 6€
Uczniowie, studenci, emeryci 3€
Grupa (5 osób i więcej): 4€
Studenci historii i archeologii, pracownicy muzeów, przewodnicy wycieczek – bezpłatnie po okazaniu odpowiedniego dokumentu tożsamości
Powyższe informacje pochodzą ze strony Muzeum Archeologiczne Narona
