Chorwacja jest tak zróżnicowana pod względem ukształtowania ternu i krajobrazu, że znajdą tu coś dla siebie amatorzy leniwego plażowania, miłośnicy jachtingu, windsurfing i kitesurfingu, zapaleni nurkowie, kajakarze i wielbiciele raftingu. Chorwacja to raj dla rowerzystów, pasjonatów trekkingu i hikkingu oraz amatorów przejażdżek konnych. Ten mały kraj na wielkie wakacje oferuje idealne warunki do uprawiania wszelkiego rodzaju aktywności. Ale tak ogromna różnorodność geograficzna wiąże się także z faktem, że różnorodna jest także chorwacka fauna.
Świat zwierząt jest niezwykle bogaty, choć turyści zwykle obawiają się wyłącznie… jeżowców – kulistych morskich bezkręgowców, zaliczanych do typu szkarłupni, które najczęściej rezydują w szczelinach przybrzeżnych skał. Nadepnięcie na jeżowca jest wprawdzie bolesne, ale niegroźne.
Gdyby więc zapytać Polaka wybierającego się do Chorwacji, jakie planuje zakupy, z pewnością odpowiedziałby, że w pierwszej kolejności nabędzie buty do wody. Ciekawe, czy takie buty przydadzą się, kiedy spotkamy… rekina? Tak, w Adriatyku żyją także rekiny. Ale może zacznijmy od początku.
Zwierzęta lądowe w Chorwacji
W niewielu krajach europejskich żyje aż tyle gatunków dużych ssaków. Najbardziej znanym gatunkiem jest chyba kuna (na archipelagu Kornati występuje nawet lokalny podgatunek tego zwierzęcia zwany kamenica), od której wzięła nazwę waluta Chorwacji. Kiedyś, dawno temu, płacono skórami tych zwierząt. Obok uwiecznionej na monetach przedstawicielki łasicowatych, w Chorwacji żyją także duże drapieżniki: niedźwiedzie brunatne, wilki, żbiki i rysie – można się na nie natknąć choćby w Górach Dynarskich, także w najbardziej znanym turystom paśmie Velebit. Warto wiedzieć, że Park Narodowy Risnjak (położony 15 km od wybrzeża Kvarneru, na północ od Rijeki) zawdzięcza swą nazwę właśnie mieszającym tu białym rysiom. W Parku Przyrodniczym masywu górskiego Biokovo, w drodze na szczyt Sv Jure spotkacie dziko żyjące konie.
W lasach spotkacie jelenie szlachetne, sarny, daniele. Na większości płaskich terenów żyją zające, jeże, wspominane już kuny, lisy i borsuki. Żeglując wokół wysp archipelagu Brijuni albo płynąc Kanałem Limskim możecie zauważyć kozice górskie i muflony.
W jaskiniach, w które obfitują chorwackie góry, żyje ponad 30 gatunków nietoperzy, a wśród nich podkowce, mroczki, nocki, borowce, karliki i gacki (sympatyczne nietoperze o olbrzymich uszach składanych podczas snu pod skrzydła). Największy nietoperz, którego możemy tu spotkać to molos – rozpiętość jego skrzydeł może osiągać 45 cm.
REKLAMA
Chorwackie ptaki
Nad lądem krążą niezliczone gatunki ptaków. Wśród drapieżników najciekawszymi gatunkami są orzeł przedni, orzeł cesarski, orzełek włochaty, rybołów i kanie: czarna i ruda, a także olbrzymi bielik. Spotkamy tu liczne gatunki sokołów: pustułki, drzemliki, kobczyki, kobuzy a także sokoły wędrowne i rarogi. O tych ostatnich możecie czasem usłyszeć w polskim powiedzeniu „patrzyć na kogoś jak na raroga” – czyli jak na niezwykle rzadki okaz. W skali świata raróg zwyczajny jest gatunkiem uznanym za zagrożony wyginięciem (kategoria EN). Powodem takiej oceny jest gwałtowny spadek światowej populacji który w latach 1993–2012 oszacowano na blisko 50%. Jedynie w Europie oraz prawdopodobnie w Mongolii obserwuje się obecnie przyrost liczebności gatunku.
W Chorwacji żyją także dwa gatunki sępów: najmniejszy – ścierwnik biały i olbrzymi sęp białogłowy. Można je spotkać w Parku Narodowym Paklenica i w górach wyspy Cres. Chorwację zamieszkują także pelikany (kędzierzawy i baba) oraz flamingi-warzęchy. W gęstych, górskich lasach żyją m.in. głuszce i jarząbki, a na wybrzeżu zauważymy z pewnością liczne gatunki mew, rybitw i innych ptaków morskich.
Zwierzęta morskie w Chorwacji
Wróćmy do naszego turysty, który zaopatrzył się właśnie w buty do wody i zadaje sobie pytanie, jakie zwierzęta morskie w Chorwacji mogą, oprócz wspomnianego jeżowca, zrobić mu krzywdę…? Fauna Morza Adriatyckiego to nie są wyłącznie stworzenia dybiące na nieuważnych turystów. Rzec można, że te dybiące stanowią mniejszość.
Zacznijmy zatem opowieść o zwierzętach żyjących w Adriatyku od, nomen omen, kuchni. Od ryb. Tych, które zwykle lądują na talerzu.
Na portalach wędkarskich znajdziemy informacje o tym, że w wodach morskich Chorwacji żyje ponad dwadzieścia gatunków ryb, na które organizowane są połowy. Wśród nich znajdziemy takie smakowite gatunki jak tuńczyk, sola, dorada, morszczuk, szprotka, sardynka czy – jedyna agresorka w tym towarzystwie – skorpena.
UWAGA: skorpena, której mięso jest wyśmienite i bardzo cenione, jest także zwierzęciem niebezpiecznym. Te żyjące na dnie morza ryby upodabniają się do kamienistego podłoża tak bardzo, że trudno je dostrzec. Na grzbiecie skorpen znajduje się zazwyczaj rząd niezmiernie ostrych kolców jadowych. Nadepnięcie na tę rybę może być bardzo niebezpieczne nawet dla dorosłego człowieka.
REKLAMA
Co jakiś czas można też przeczytać, że w wodach morskich Chorwacji bądź Czarnogóry pojawia się ryba fugu. To sympatycznie wyglądające stworzenie na co dzień zamieszkuje wody od północnego wybrzeża Australii do północnego wybrzeża Japonii oraz od południowego wybrzeża Chin do wschodnich wysp Pacyfiku. Sympatycznemu wyglądowi towarzyszy jednak pewna cecha, która czyni tę rybę bardzo niebezpieczną dla ludzi – zawiera ona tetrodotoksynę. Znajdująca się głównie w ich wątrobach substancja wywołuje u człowieka paraliż mięśni, a w następstwie śmierć przez uduszenie. W Japonii fugu jest wyrafinowanym przysmakiem, ale licencję na jej przyrządzanie mają wyłącznie najlepsi kucharze, którzy przeszli odpowiednie szkolenie.
Obok ryb, Adriatyk zamieszkują także „owoce morza”, bądź jak wolicie, żyjątka morskie czyli ośmiornice, dziesięciornice – kalmary i mątwy, krewetki, ostrygi, małże i homary.
Delfiny w Chorwacji
Najsympatyczniejszymi ssakami morskimi Chorwacji są z kolei delfiny butlonose. Każdy, kto żegluje po wodach Adriatyku albo przemieszcza się promem między wyspami, powinien być wyczulony na ich możliwą obecność.
Rekiny w Chorwacji
Czy w Chorwacji są rekiny? Są! I to aż około 30 gatunków. I od razu należy wspomnieć, że nie jest naszym celem straszenie Was rekinami. Prędzej traficie szóstkę w totolotka niżeli spotkacie się z rekinem oko w oko.
Chorwacki Państwowy Instytut Ochrony Przyrody podaje, że część gatunków zamieszkuje wody tego kraju na stałe, a część pojawia się w nich okazjonalnie. Wśród rekinów dorastających do większych rozmiarów wymienia się: długoszpara, żarłacza białego („rekina ludojada”), sześcioszpara szarego, rekina piaskowego oraz rekina ostronosego i kosogona. Największym spośród wymienionych gatunków jest rekin olbrzymi, który osiąga nawet 12 metrów, ale jest nieszkodliwy dla ludzi, gdyż żywi się planktonem pozyskiwanym z filtrowania wody.
Ataki rekina w Chorwacji zdarzają się sporadycznie. W minionych 150 latach w Chorwacji w wyniku ataku któregokolwiek z morskich drapieżników zginęło… 9 osób. Ostatni taki przypadek miał miejsce w 1974 roku. W 2008 roku odnotowano atak rekina, ale słoweński nurek Damjan Pesek uszedł z życiem.
W ubiegłym roku (2019) niemieckiemu turyście udało się sfotografować i nagrać w pobliżu Makarskiej pływającego rekina ostronosego zwanego też Mako. Nie był agresywny, choć ten akurat gatunek bywa dla ludzi niebezpieczny. Jak jednak podkreślają znawcy tych zwierząt, występujące w chorwackim Adriatyku rekiny mają tendencję do pozostawania z dala od ludzi i życia w spokoju, przy czym większość czasu spędzają na poszukiwaniu pożywienia. Rekiny Mako zwykle jedzą ryby (tuńczyk, makrela, miecznik) ale nie pogardzą żółwiami morskimi, a nawet ptakami. 11 czerwca 2019 r., dwa dni po tym, jak Mako został sfilmowany przez niemieckiego turystę w pobliżu Makarskiej, inny gatunek rekina, pojawił się w kanale Korčula.
Owady w Chorwacji
Chorwacja to prawdziwy raj dla motyli – żyją tutaj najpiękniejsze gatunki Europy: paź żeglarz, paź królowej, niepylak apollo, mieniak tęczowiec czy pokłonnik osinowiec osiągający 8 cm – choć turystom najbardziej kojarzy się chyba z wszechobecnymi cykadami. Dorosłe samce wydają głośne dźwięki celem przywabienia samic. Dźwięki te należą do najgłośniejszych wśród owadów i osiągać mogą nawet 120 dB! Dźwięk grających cykad zawieszony w południowym upale to jeden z najbardziej charakterystycznych dźwięków nie tylko Chorwacji, ale i całych Bałkanów.
Jeśli interesują was groźne owady w Chorwacji, koniecznie nawiążcie bliższą znajomość z… modliszką. Swoją nazwę zawdzięcza pozycji, przypominającej osobę z rękami złożonymi do modlitwy. Modliszka nie jest jednak zwierzątkiem skłonnym do kontemplacji – podczas kopulacji większa samica często odgryza głowę mniejszemu samcowi, co wcale nie przerywa aktu płciowego. Modliszka może być niebezpieczna dla swojego partnera, innych owadów, a nawet małych płazów, ale nie dla człowieka.
Pająki w Chorwacji
Czy w Chorwacji są jadowite pająki? Wyobraźcie sobie: jesteście w Chorwacji, wstajecie skoro świt, wchodzicie do łazienki, a tam na podłodze…modliszka. Albo skorpion. Albo czarna wdowa. Tak, takie spotkania pierwszego stopnia są możliwe, ale nie powinny powodować ataków paniki. Żadne z wymienionych zwierząt nie rzuci się na lotem koszącym do gardła.
REKLAMA
Czarna wdowa to pająk szczególnie niebezpieczny w lipcu i sierpniu, kiedy trwa czas godowy. Ten gatunek pająka prawie nigdy nie opuszcza swojego gniazda, a człowieka atakuje tylko wtedy, gdy czuje się zagrożony w swoim środowisku, np. gdy się na niego bezwiednie nadepnie – o co zresztą nietrudno, bo jest mały, osiąga wielkość paznokcia u kciuka. Czarna wdowa lubi rozpinać pajęczyny bardzo blisko ziemi, przy skałach, w dziuplach, w liściach czy gęstym mchu. Można ją spotkać w opuszczonych pojazdach, garażach, straganach i wiatach. Ukąszenie pająka jest bezbolesne i często pozostaje niezauważone. Problem pojawia się około godziny po ugryzieniu, kiedy to pojawiają się nieznośne bóle w całym ciele i we wszystkich mięśniach. U mężczyzn może pojawić się bolesna długotrwała erekcja. Objawy ukąszenia narastają stopniowo. Zaczyna się od łagodnego zaczerwienienia i mrowienia skóry, potem pojawiają się skurcze mięśni – które mogą dotyczyć także organów wewnętrznych, do których dołączają wszelkie objawy ataku paniki.
Osobie ukąszonej koniecznie trzeba podać antidotum! Zdrowie wraca do normy po 2-5 dniach.
Skorpiony w Chorwacji
Może się też zdarzyć, że w waszej łazience rozgości się skorpion… W Chorwacji żyją dorastające do ok. 4 cm skorpiony z rodzaju Euscorpius. Są spokojne, a ich jad nie stanowi dużego zagrożenia. Jego ukąszenie może jednak spowodować wysoką gorączkę, trzeba też uważać, jeśli jesteśmy uczuleni na jad osy/pszczoły, bo ugryzienie skorpiona może wywołać taką samą reakcję uczuleniową i wstrząs anafilaktyczny.
Wnioski? Zanim wejdziemy pod prysznic, zalegniemy w chłodnej pościeli albo zanurkujemy do walizki, sprawdźmy czy coś na nas nie czeka… ;) Zwłaszcza rano albo po deszczu.
Gady w Chorwacji
A teraz to, co tygrysy lubią najbardziej czyli… gady. W Chorwacji żyje ok. 15 gatunków węży (m. in.: wąż lamparci, wąż czteropasiasty, połoz czy gniewosz), ale na szczęście tylko 3 – żmije – są niebezpieczne dla człowieka. Obok węży, chorwackie gady reprezentują m. in.: jaszczurka zielona i jaszczurkę trójpręgą, które mogą dorastać do ok. 50 cm długości, oraz żółtopuzik bałkański – beznoga jaszczurka z rodziny padalców, osiągająca nawet 1,2 m długości. Spotkamy tu także żółwie.
Płazy w Chorwacji
Prócz wielu gatunków żab, występujących w kontynentalnej części, do ciekawszych płazów, które możemy spotkać w Chorwacji z pewnością należy Odmieniec jaskiniowy. Odmieniec jaskiniowy jest endemicznym gatunkiem występującym na terenie Gór Dynarskich. Być może pamiętacie go z lekcji biologii w szkole podstawowej. W poszczególnych miejscach występowania jest różnie nazywany, nam, dzięki wyrostkom za głową przypomina smoka, a Wam?
Jadowite węże w Chorwacji
Vipera berus czyli żmija zygzakowata, po chorwacku Riđovka: atakuje, kiedy czuje się zagrożona. Z uwagi na fakt, że czasem naprawdę trudno ją zauważyć, zdarza się, że wdeptujemy w nią nieświadomie – i wtedy żmija kąsi. Ukąszenia mogą być bardzo bolesne, ale rzadko są śmiertelne.
Vipera ursinii czyli żmija łąkowa, po chorwacku Planinski žutokrug: to gatunek jadowity. Posiada nieduże zęby jadowe i niewielką w porównaniu z innymi żmijami toksyczność jadu, w związku z czym jej ukąszenie nie stanowi zagrożenia dla człowieka (nie odnotowano do tej pory przypadków śmiertelnych). Zalecana jest jednak ostrożność. Jej ukąszenie może spowodować miejscowy paraliż, obrzmienia i ból.
Vipera ammodytes czyli żmija nosoroga, po chorwacku Poskok: uchodzi za najbardziej niebezpieczną europejską żmiję ze względu na jej duży rozmiar, długie zęby jadowe (do 13 mm – więc trucizna może zostać wstrzyknięta do mięśni, co przyspiesza objawy zatrucia) oraz wysoką toksyczność jadu – ukąszenie żmii nosorogiej jest często śmiertelne. Pierwsze objawy zatrucia jadem to ból lub odrętwienie ukąszonej części ciała. Opuchlizna pojawia się 2-3 minuty po ugryzieniu i szybko się rozprzestrzenia. Miejsce ugryzienia trzeba podwiązać, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się jadu po ciele, a poszkodowanego jak najszybciej odwieźć do lekarza, aby dał mu zastrzyk serum.
W ubiegłym roku (2019) w mediach społecznościowych pojawiło się wideo, na którym widać płynącego w morzu węża; potem gad próbuje wspiąć się na łódź. Zdarzenie miało miejsce w Chorwacji między wyspami Kakan i Borovnik. Jak twierdzą badacze, to wąż czteropasiasty (Elaphe quatuorlineata) – najdłuższy występujący w Europie, mogący osiągnąć 2,5 metra, jadowity, ale nieszkodliwy dla ludzi.
REKLAMA
Opisane powyżej żmije potrafią pływać, dlatego może się zdarzyć, że natkniecie się na nie choćby podczas spływów kajakowych lub raftingu.
Z uwagi na fakt, że żmije są naprawdę niebezpieczne, kiedy dojdzie do ukąszenia warto – jeśli to tylko możliwe… – sfotografować gada albo choć zapamiętać jego wygląd. No i mieć gdzieś (np. w telefonie) zapisane nazwy żmij po chorwacku. To może znacznie przyspieszyć udzielenie pomocy.
Chorwackie żółwie
Na wybrzeżu Adriatyku odnotowano występowanie trzech gatunków żółwi morskich: żółwia zielonego, żółwia skórzastego oraz żółwia karetta. Ten ostatni osiąga 1,5 m długości, i nawet do 500 kg wagi, chociaż tak dużych osobników nigdy w Adriatyku nie spotykano. Karetta całe życie spędza w wodzie, na ląd wychodzą jedynie samice, aby złożyć jaja na piaszczystych plażach, których w Chorwacji, jak wiecie, nie ma zbyt wiele.
Fauna Chorwacji jest bardzo bogata i różnorodna. Pamiętajmy o tym, kiedy południowy upał zmusi nas do zrzucenia kolejnych części garderoby i obuwia. Jeśli zaś uwielbiamy wędrówki poza głównymi szlakami, miejmy stale na uwadze, że w dzikszych ostępach jesteśmy tylko gośćmi i uważajmy na wszystkie stworzenia małe i duże – dla ich i naszego własnego bezpieczeństwa.
