Podczas naszej wizyty w regionach Slavonii, Baranji i Srijemu, odwiedziliśmy miasto Slavonski Brod, gdzie znajduje się Twierdza Brod, która jest zabytkiem kategorii zerowej, a centralny plac Tvrđavy jest największym tego typu placem w Chorwacji.
Barokowa Twierdza Brod (Brodska tvrđava, Twierdza Brodzka), mająca dawać odpór najazdom tureckim, zbudowana jest na planie kwadratu z przylegającym doń charakterystycznym systemem rowów obronnych w kształcie gwiazdy. Twierdza ma trzy pasy obronne: wewnętrzny, zewnętrzny i południowy, a także dwa pasy rowów, do których doprowadzano wodę z pobliskiego strumienia.
Została zbudowana według tzw. systemu Vaubana. Sebastien le Prestre, markiz de Vauban, inżynier wojskowy w czasach Ludwika XIV, przez całe życie zajmował się budownictwem obronnym, podnosząc je do rangi sztuki. Mówi się, że żadna z fortec Vaubana nie została za jego życia zdobyta, za to on zdobył wszystkie fortece, które przyszło mu oblegać. Projekt twierdzy, za namową słynnego austriackiego generała Eugeniusza Sabaudzkiego, wykonał Mathias von Kaysersfeld. W centrum obiektu znajdowała się kaplica św. Anny – jedyny ośmiokątny kościół na świecie!
Twierdza Brod została zbudowana z cegły, drewna i częściowo z kamienia, z myślą o 4-5 tysiącach żołnierzy, głównie piechoty, oraz 150 działach. Zajmowała 33 hektary. Magazyny fortu musiały zapewnić pełne zaopatrzenie w przypadku 45-dniowego oblężenia. Budowa tego ogromnego obiektu rozpoczęła się w 1715 roku i trwała przez 60 lat, przy wykorzystaniu przymusowej pracy przygranicznych chłopów. Byli oni zobowiązani do wypalania cegieł, pozyskiwania drewna i opału. Aby zbudować fortecę, ludność Krajiny musiała wyciąć całe połacie lasów, także w bardziej odległych zakątkach regionu.
Nigdy jednak nie dane było wypróbować właściwości obronnych Twierdzy Brodzkiej – w całej swej historii pełniła jedynie funkcje odstraszające.
Co ciekawe, władze wojskowe nie zezwalały na budowę domów wokół twierdzy z litego materiału, ponieważ całe miasto znajdowało się w zasięgu dział fortecznych. Brod przez cały XVIII i większość XIX wieku był miastem małych drewnianych domków krytych gontem lub deskami, które – w przypadku tureckiego ataku – miały się zawalić, aby artyleria miała wolny teren wokół twierdzy. Ponadto wszystkie ulice miasta musiały przebiegać prostopadle do twierdzy.
REKLAMA
Południowa strona twierdzy Brod wzmocniona jest fortyfikacjami zwanymi hornwerkiem, gdyż przypomina w rzucie rogi (horn to po niemiecku róg; konstrukcja obejmuje dwa połączone półbastiony).
W obrębie południowego pasa obronnego pod koniec XVIII w. powstało kilka budynków, m.in. pawilon oficerski, w którym dziś mieści się administracja miejska, mieszkanie kapelana fortecznego (dziś Centrum Informacji Turystycznej) oraz budynek, w którym dziś mieści się podstawowa szkoła muzyczna.
Dla celów obronnych, oprócz wysokich na 46 cm podestów dla armat, na bastionach znajdowały się również 4 wartownie. Pomiędzy każdymi dwoma bastionami zlokalizowane są kurtyny – główne wały – zbudowane z cegły, którymi biegnie droga. We wnętrzu kurtyny znajdują się miejsca do zakwaterowania ludzi i składy amunicji oraz warsztaty niezbędne do funkcjonowania twierdzy.
Wewnątrz centralnej części znajduje się masywny, murowany parterowy budynek w kształcie podkowy, a w nim 108 dużych pomieszczeń, które służyły potrzebom logistycznym wojska. Mieściły się tu pomieszczania do zakwaterowania żołnierzy, warsztaty, zbrojownie, magazyny broni, piekarnia, sklep spożywczy, szpital, apteka itd.
W odrestaurowanej części południowo-zachodniej części tego budynku, na powierzchni 1800 metrów kwadratowych dziś mieści się wyjątkowa Galeria Ružić z pierwszą stałą wystawą współczesnej sztuki chorwackiej z drugiej połowy XX wieku. W Galerii można obejrzeć ponad 400 dzieł sztuki z cennej kolekcji chorwackiego rzeźbiarza i malarza Branko Ružicia oraz jego współczesnych i przyjaciół.
REKLAMA
Obok umundurowanych manekinów naturalnej wielkości, a także manekinów pokazujących jak wyglądały więzienia w tamtym okresie, znajdziemy tu również makietę twierdzy, która w dokładnie odwzorowuje życie wojskowe na pograniczu Austro-Węgier w XVIII i na początku XIX wieku.
W centrum placu fortecznego, od strony południowej znajdują się dwa budynki koszar, które został odnowione i zaadaptowane na potrzeby szkoły. Na placu fortecznym zorganizowane grupy turystyczne mają możliwość wzięcia udziału w „lekcjach żywej historii” i zobaczyć m.in. grupy rekonstrukcyjne w mundurach husarskich 12. Slawońskiego Pułku Huzarów z drugiej połowy XVIII wieku.
My mieliśmy okazję zobaczyć również „Turka”.
Zewnętrzną strefę obronną twierdzy Brod tworzyły reveliny – trójkątne fortyfikacje, które chronią główne wały i uniemożliwiają wrogowi dostęp do twierdzy. Wszystkie są z gliny, z zewnątrz murowane. Wewnątrz wałów zachodniego i wschodniego znajdują się reduty – pięcioboczne fortyfikacje, które służyły jako podręczne magazyny prochu i strzelnice.
Po 1945 r., aż do wojny ojczyźnianej w latach dziewięćdziesiątych XX w., twierdza służyła jako kwatera dla żołnierzy Jugosłowiańskiej Armii Ludowej.
Niektóre budynki twierdzy Brod zachowały swoje wojskowe przeznaczenie do 1994 roku. Renowacja całego obiektu rozpoczęła się rok później, a całkowity koszt oszacowano wtedy na ponad 700 milionów kun. Dziś jest on zabytkiem kategorii zerowej, a centralny plac Tvrđavy pozostaje największym placem w Chorwacji.
Więcej informacji na temat Twierdzy Brod uzyskacie na stronie slavonski-brod.hr
