Pula na półwyspie Istria. Amfiteatr i inne ciekawe miejsca

Podczas pierwszego pobytu, powiedzieliśmy sobie, że musimy wrócić do Puli. Dotrzymaliśmy słowa! Położona na siedmiu wzgórzach Pula, szerszemu gronu kojarzy się z rzymskim amfiteatrem. To na szczęście nie jedyna atrakcja największego na półwyspie Istria miasta. Jeśli to nie jedyna atrakcja to co w takim razie warto zobaczyć w Puli? Poniżej znajdziecie kilka ciekawych miejsc, które musicie odwiedzić w Puli. Zapraszamy!

Każdy, nawet najmniejszy szczegół Puli poznaliśmy dzięki pani Małgorzacie Nowak Cvek, która była naszym przewodnikiem po mieście i która zapewne będzie miała wiele uwag do poniższego tekstu. Nasza pamięć zawodną jest. Serdecznie pozdrawiamy i czekamy na poprawki.

W Puli nie ma Koloseum!

Jednym z najczęstszych błędów, popełnianych w nazewnictwie chorwackich budowli jest nazywanie Amfiteatru w Puli Koloseum. Pod żadnym pozorem nie nazywajcie go Koloseum! Koloseum jest w Rzymie, natomiast w Puli jest Amfiteatr!

Nazwa Koloseum została nadana rzymskiemu amfiteatrowi we wczesnym średniowieczu. Wzięto ją od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego (gr. „kolossos”) posągu Nerona przedstawionego jako Heliosa.

Historia Puli

Pula (Pola) to największe miasto na półwyspie Istria, położone na południowym skraju półwyspu. Mieszka w nim trochę ponad 57 tysięcy ludzi. Położona jest na siedmiu wzgórzach: Arena, Kaštel, Opatija sv. Mihovila, Mondipola, Sv. Martin, Pra Grande i Zaro.

Już w V w p.n.e. okoliczne tereny te zamieszkiwali Ilirowie. W 177r. p.n.e. tereny trafiły pod władanie Rzymian, a w 43 roku stała się kolonią rzymską nazywaną Pietas Julia. Pomimo wielu zniszczeń wojennych, w Puli zachowało się kilka bardzo cennych zabytków.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Pula trafiła w ręce Wenecjan. Podczas panowania Republiki Weneckiej, w wyniku licznych epidemii dżumy i malarii liczba mieszkańców Puli spadła do 300.
Miasto ponownie odzyskało świetność w XIX za panowania Monarchii Austro-Węgierskiej. Zbudowano stocznie, pierwsze zakłady przemysłowe i uruchomiono komunikację kolejową. Zbudowane również zostały fortyfikacje.

Po I wojnie światowej całą Istrię wraz z Pulą zajęli Włosi. Po drugiej wojnie światowej zniszczone miasto przypadło Jugosławii, a po jej rozpadzie Chorwacji.

Pula na mapie

Parkowanie – parkingi w Puli

Parkowanie w centrum Puli jest płatne. Strefy parkowania zostały podzielone na 3 strefy. Pełną mapę parkingów i stref znajdziecie TUTAJ natomiast cennik znajdziecie TUTAJ. My, za każdym razem parkujemy na wielkim, płatnym i strzeżonym parkingu, który znajduje się przy amfiteatrze, od strony Adriatyku. Prócz płatnych miejsc parkingowych, w Puli znajdziecie wiele miejsc darmowych, które mieszczą się w dalszej odległości od centrum.

Miejsca, które musisz odwiedzić w Puli

Najważniejsze zabytki Puli znajdują się w niewielkiej odległości dlatego nie ma potrzeby przemieszczania się po mieście autem. Pojazd można zostawić na parkingu koło amfiteatru – na tym parkingu „poniżej” poziomu chodnika, bliżej Adriatyku.

Amfiteatr

Amfiteatr to bez wątpienia jedna z największych atrakcji Puli, nie sposób go przeoczyć. Zbudowany jest z białego wapienia na podstawie elipsy o wymiarach 132x105m. Budowniczy amfiteatru wykorzystali ukształtowanie terenu, dzięki czemu oszczędzili sobie sporo prac, wykorzystując skarpę jako jedną z kondygnacji. Przy skarpie znajdują się dwie kondygnacje, natomiast od strony Adriatyku trzy. Dolna kondygnacja składa się z 32, a środkowa z 72 arkad. Amfiteatr mógł pomieścić ok 23 tyś. widzów, co czyni go czwartym co do wielkości obiektem tego typu na świecie.

Jest również jednym z najlepiej zachowanych obok Koloseum w Rzymie i Al-Dżamm w Tunezji. Niestety stan zachowania nie idzie w parze z miejscem Amfiteatru na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Liczne prace spowodowały, że obiekt stracił (nie wiemy czy na zawsze) możliwość starania się o wpis na listę UNESCO.

Na jednym z poniższych zdjęć widać jedną z klatek schodowych, która posiada zdecydowanie jaśniejszą barwę. Wiele osób uważa, że jest to dobudowana w późniejszym okresie część Amfiteatru. Dementujemy! Jaśniejszy kolor kamienia to efekt pracy konserwatorów, którzy oczyścili kamień z osadów.

Budowa Amfiteatru rozpoczęła się w 2 p.n.e. za panowania Oktawiana Augusta i trwała do 14 n.e. Cesarz Wespazjan, pomysłodawca rzymskiego Koloseum, kazał powiększyć amfiteatr w 79, nadając mu wymiary jakie znamy obecnie. Ostatecznie Amfiteatr ukończono w trakcie rządów Tytusa Flawiusza w 81 roku.

W czasach starożytnych amfiteatr był areną walk gladiatorów. Zanim jednak na arenę wybiegli wojownicy, wcześniej odbywały się inscenizacje (tylko) wygranych bitew oraz agitacje polityczne.

Na czas igrzysk, Amfiteatr posiadał płócienne zadaszenie. Jednak, nie tylko zadaszenie chroniło zgromadzonych przed upałem. Na szczycie konstrukcji zachował się akwedukt, którym doprowadzano wodę do zraszaczy. Opadająca woda pełniła funkcję dzisiejszych klimatyzatorów.

Począwszy od średniowiecza, amfiteatr był źródłem kamienia dla lokalnej ludności. Dalszego rozbierania obiektu zakazał w XIII wieku patriarcha Akwilei. W tym okresie organizowano tam targi i turnieje rycerskie. Weneccy dożowie planowali w 1583 rozebrać go w celu pozyskania budulca na swoje pałace lub w całości przenieść go do Wenecji, pomysł jednak ostatecznie nie doczekał realizacji. Po raz ostatni posłużył jako źródło budulca w 1709 roku, kiedy to użyto go do budowy dzwonnicy przy katedrze w Puli.

Obecnie amfiteatr posiada 5000 miejsc siedzących i jest miejscem organizacji koncertów, oraz, od 1954 roku Festiwalu Filmowego. W Amfiteatrze występowali m.in.: Luciano Pavarotti, Andrea Bocelli, Jose Carreras, Anastacia, Eros Ramazotti, Zucchero, Alanis Morissette, Sinéad O’Connor, Elton John, Sting i Seal.

W podziemiach Amfiteatru znajduje się wystawa poświęcona  produkcji wina i oliwy na Istrii. Znajdziemy tam m.in. amfory i prasy.

Zdecydowanie więcej informacji oraz zdjęć Amfiteatru znajdziecie we wpisie poświęconym wyłącznie niemu pt. „Amfiteatr w Puli. Chleba i igrzysk!”. Koniecznie sprawdźcie!

Brama Herkulesa

Brama Herkulesa (Herkulova vrata) powstała w połowie I wieku. Po obu jej stronach znajdują się średniowieczne wieże. W górnej części bramy znajduje się rzeźba przedstawiająca prawdopodobnie głowę Herkulesa oraz, po lewej stronie jego maczugę. Jeszcze mniej widoczny jest napis (po lewej stronie od maczugi) wspominający dwóch rzymskich senatorów, którym senat rzymski powierzył założenie kolonii w Puli. Byli nimi Lucius Kalpurnius Piso (teść Juliusza Cezara) oraz Gajusz Kassius Longinus (brat jednego z zabójców Juliusza Cezara).

Brama została wybudowana pod kątem, ku lewej stronie, względem murów obronnych. Był to celowy zabieg. Taka budowa uniemożliwiała najeźdźcom konnej szarży na miasto ponieważ zaraz za murem znajdowała się dodatkowo ściana, która wymuszała szybki (na śliskich kamieniach) skręt w prawo.

Kolejna ciekawostka – dlaczego brama jest skierowana ku lewej stronie? Wojownik na koniu trzymał miecz w prawej ręce. Szybki skręt w prawo, zaraz za bramą, wymuszał na nim trzymanie wodzy, blokując tym samym rękę z mieczem.

Brama Podwójna

Wybudowana na przełomie II i III wieku Brama Podwójna jest jedną z nielicznych pozostałości po umocnieniach miejskich. Brama ta prowadziła z miasta w kierunku Amfiteatru. Obecnie, przechodząc przez bramę możemy dojść do małego teatru rzymskiego, a także Muzeum Historycznego i Morskiego. Znajdujący się na górze bramy kamień z inskrypcją nie jest oryginalną częścią bramy. Został na niej umieszczony w późniejszym okresie.

Łuk Triumfalny Sergiusza

Wzniesiony w 29-27 w.p.n.e. Łuk Sergiusza (chorw. Slavoluk Sergijevaca, łac. Porta Aurea), często niesłusznie nazywany jest Złotą Bramą. Błąd ten wynika z tego, że Łuk Sergiusza znajdował się zaraz za Złotą Bramą. Właśnie z powodu tej „bliskości” do bramy miejskiej łuk triumfalny ozdobiony jest głównie od strony miasta.

Został wzniesiony przez Salwię Postumę z rodu rzymskich Sergiuszy, by upamiętnić zmarłych członków rodziny: męża Lucjusza Sergiusza – trybuna 29. legionu, teścia o tym samym imieniu oraz wuja męża Cnaeusa Sergiusza.

Ściany przejścia pod lukiem zdobią reliefy przedstawiające winorośl oraz pnącza akantu zamieszkałe przez ptaki i małe stworzenia. Strop łuku zdobi orzeł trzymający w szponach węża, po bokach widnieją stworzenia morskie i sfinksy. Na szczycie łuku, niegdyś stały trzy statuy Sergiuszy. Obecnie pozostały po nich bazy na których znajdują się wyryte imiona mężczyzn a także wymienione są urzędy przez nich piastowane.

Szkice łuku znalazły się w zbiorach Michała Anioła, który odwiedził Pulę w XVI w.

Mozaiki podłogowe

W odkrytych w XX wieku ruinach rzymskiej willi z III w., nieopodal ulicy Sergijevaca znajdują się dobrze zachowane mozaiki podłogowe, przedstawiające m.in. mitologiczna scenę Ukaranie Dirke. By tam trafić, należy przejść przez budynek jedną z bram.

Forum, Świątynia Augusta i Pałac Komunalny

Główny plac starożytnej Puli. Wyróżniającymi budowlami przy forum są Świątynia Augusta oraz Pałac Komunalny, dzisiejszy ratusz. Pierwotnie w tym miejscu stały trzy świątynie, które wyglądały podobnie do zachowanej Świątyni Augusta. Ze świątyni znajdującej się na prawo od Świątyni Augusta pozostała tylko jej tylna część, która jest częścią Pałacu Komunalnego.

Świątynia Augusta wybudowana została w I w. Niestety, podczas II Wojny Światowej, świątynia została zburzona. Odbudowano ją w 1947 roku.

Kaplica św. Marii Formosa

Kaplica św. Marii Formosa jest jedyną ocalałą częścią jednej z najstarszych bizantyjskich bazylik na Istrii. Trzynawowa bazylika wzniesiona została w VI w. Zdobiona była mozaikami, których część znajduje się w Muzeum Archeologicznym.

Bazylika mocno ucierpiała podczas pożaru w XIII wieku., a ostatecznego dzieła zniszczenia dokonali w XVI wieku Wenecjanie. W 1547 roku kolumny z bazyliki zostały wysłane do Wenecji. Jest wielce prawdopodobne, że znajdują się w bazylice św. Marka w Wenecji. Przy bazylice w Puli pozostała tylko jedna kolumna, która „ocalała” prawdopodobnie dlatego, że złamała się w połowie.

Obecnie trwają prace nad przywróceniem lepszego stanu ekspozycji bazyliki.

Muzeum Historyczne i Morskie Istrii w XVI-wiecznym zamku

Muzeum mieści się w XVI-wiecznym zamku (Kaštel), który, jak podobne tego typu budowle obronne, zbudowany jest na planie gwiazdy. Najstarsze zbiory pochodzą z czasów Republiki Weneckiej.

Mały teatr rzymski

Obok Muzeum Historycznego i Morskiego znajdują się pozostałości po małym teatrze rzymskim z II w.

Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Aktualny wygląd Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny powstał na przełomie XV i XVI wieku. Pierwotnie, w tym miejscu znajdowała się świątynia Jowisza. W miejscu świątyni Jowisza, w V-VI wieku powstała wczesnochrześcijańska bazylika, po której pozostała tylko tylna ściana katedry oraz resztki mozaik. Obok katedry znajduje się wieża, wybudowana w 1707 r. z kamieni pochodzących z Amfiteatru.

Kwartał św. Teodora

W latach 2005-2009r., podczas prac archeologicznych odkryto ruiny budynków mieszkalnych, świątyń,a a także budynków i miejsc publicznych, z rożnych okresów kulturowych, od XI w do I w. p.n.e. Podczas prac Archeolodzy odkryli m.in. źródło słodkiej wody. W pobliżu źródła zidentyfikowano ślady domów Histryjskich.

Najnowsze budowle pochodzą z czasów rzymskiej kolonii (I w.). Odnaleziono również ślady mogące świadczyć o istnieniu w tym miejscu świątyni Herkulesa. W budynkach mieszkalnych odkryto freski, mozaiki oraz marmurowe ozdoby. Jeden z domów posiadał łazienkę oraz saunę. Zidentyfikowana została również łaźnia publiczna.

Bardzo ciekawym znaleziskiem w kwartale św. Teodora jest nie uszkodzona amfora, która jest pierwszym tego typu odkryciem na świecie.

Około XV wieku, w miejscu wcześniejszego kościoła, powstał nowy, większy kościół św. Teodora, który został zburzony w 1873 roku podczas budowy austro-węgierskich baraków.

Vergarola – pomnik wielkiej katastrofy

W pobliżu Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajduje się niewielki pomnik, upamiętniający wielką tragedię, która miała miejsce w Puli w 1946 r. Tragedii, która miała dodatkowo historyczny wymiar dla mieszkańców Puli.

Był 18 sierpnia 1946 roku. W Puli, tak jak i w innych miastach Istrii panowała napięta atmosfera pomiędzy włoską a jugosłowiańską częścią społeczeństwa zamieszkującego te tereny. W niewielkiej zatoce Vergarola, gdzie gromadziła się włoska część mieszkańców Puli, odbywały się zawody pływackie o nazwie Scarioni Cup, które każdego roku gromadziły tłumy.

Jakiś czas wcześniej, stacjonujące w Puli wojska alianckie, zorganizowały w pobliżu Vergaroli składowisko rozbrojonych niewybuchów min morskich i torped, które czekały na zezłomowanie.

O godzinie 14:10, z niewyjaśnionych przyczyn nastąpił olbrzymi wybuch 9 ton min i torped, zabijając 116 osób i 216 ciężko raniąc. Według przeprowadzonego przez aliantów śledztwa do eksplozji miało dojść na wskutek działania osób trzecich.

Katastrofa w Vergaroli miała duże konsekwencje polityczne. Miejscowi włosi odczytali katastrofę jako celowe działanie władz Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, wymierzony w ich kierunku oraz krok do aneksji tych terenów. Co prawda, już w maju 1946 roku wyciekły zapiski ze spotkania przywódców we Francji, mówiące o przyłączeniu Puli do Jugosławii, jednak katastrofa w Vergaroli była punktem zwrotnym. Spowodował on, że niezdecydowana część włoskich mieszkańców Puli, ostatecznie postanowiła wyjechać na tereny należące do Włoch.

Dopiero po 50 latach, kiedy napięcia pomiędzy Włochami, a Chorwacją zmalały, postanowiono postawić wspomniany na początku pomnik. Sprawa Vergaroli budzi duże emocje po dziś dzień.

James Joyce

Na tarasie restauracji, tuż przy Łuku Sergiusza znajduje się wykonany z brązu pomnik irlandzkiego poety Jamesa Joyce’a. Pomnik jakich wiele. Wiąże się z nim, a dokładniej z Joycem jednak ciekawa historia. James Joyce mieszkał w Puli zaledwie rok (1904-1905), ucząc języka angielskiego. Pula zdecydowanie nie przypadła Joyce’owi do gustu. W liście do swojej ciotki pisał:

I am trying to move on to Italy as soon as possible as I hate this Catholic country with its hundred races and thousand languages. . . . Pola is a back-of-God-speed place—a naval Siberia . . . . Istria is a long boring place wedged into the Adriatic peopled by ignorant Slavs who wear little red caps and colossal breeches.

Nie znamy powodu powstania pomnika Joyce’a, możemy się tylko domyślać, że mieszkańcy, w „nagrodę” za jego stosunek do nich i miasta, usadzili go w Puli na wieki.