Jeśli w Chorwacji psuje się pogoda, to najczęściej dzieje się tak za sprawą jednego z dwóch wiatrów – Jugo lub Bury. Tym razem przybliżymy Wam nieco bliżej ten drugi. To właśnie Bura jest „autorką” księżycowego wyglądu Wyspy Pag. Częste ograniczenia dla ruchu przy tunelu Sveti Rok to również jej sprawka. Żeby jednak nie było, że bura to tylko samo zło, warto dodać, że to właśnie ona przyczynia się do wyjątkowego smaku dalmatinskiego pršuta, suszonego przez ten silny wiatr, a także paški sir. No i, według ludowych wierzeń, po trzeciej marcowej burze przychodzi wiosna.
Słów kilka o Burze
Bura w Chorwacji (Bora) to silny wiatr północny. Chłodny, suchy i porywisty wiatr katabatyczny. Bura może osiągać bardzo duże prędkości, sięgając nawet do 200 km/h, co powoduje poważne zagrożenie dla żeglugi i bezpieczeństwa na wodzie.
Wpływ Bury na życie ludzi jest znaczący. Wiatr ten może powodować poważne szkody w infrastrukturze, takie jak zerwane linie energetyczne i telekomunikacyjne, a także utrudniać żeglowanie, podróżowanie i transport.
Rekord prędkości
Największą prędkość bury odnotowano w grudniu 2003 roku, na autostradzie A1 na odcinku od tunelu Sveti Rok do Posedarje. Prędkość wiatru osiągnęła wówczas 304 km/h. Zobaczcie ten film, nagrany 13 marca 2016, przedstawiający siłę bury na moście prowadzącym na wyspę Pag. Prędkość wiatru wynosiła „zaledwie” 170km/h.
Kilka lat temu, podczas wizyty w Parku Narodowym Paklenica, bura niemal dosłownie wypchnęła nas z kanionu Velika Paklenica.
Najaktywniejsza zimą
Najczęściej występujący jesienią i zimą jednak również latem można spotkać silną Burę. Wiatr ten powstaje gdy nad lądem tworzy się ośrodek wysokiego ciśnienia, a nad morzem przeważa ciśnienie niskie. Zimne powietrze gromadzi się za Górami Dynarskimi, później przekracza barierę górską i opada w stronę wybrzeża.
REKLAMA
Silniejsza wieczorem
Cechą charakterystyczną bury jest to, że najsilniejsze porywy występują około godzin 21:00 i 14:00, natomiast lżejsze o 2:00 i 7:00.
Słoneczna pogoda
W przeciwieństwie do wiatru Jugo, Burze towarzyszy słoneczna pogoda. Wiatr, dzięki dynamicznemu nagrzewaniu się powietrza, opadając zapobiega skraplaniu się pary wodnej, a co za tym idzie powstawaniu chmur.
Zdarza się jednak, że nad Adriatykiem może pojawić się Bura cykloniczna (škura bura). Wtedy możliwe jest wystąpienie dużych opadów.
Tri marčane bure
Kilka lat temu, od naszej przyjaciółki Pauliny usłyszeliśmy o „trzech marcowych burach”, po których miała nadchodzić wiosna. „Ważne żeby bura zwiała ostatnie stare liście z figowców i pomogła w zapylaniu migdałów i cytrusów… i wszystko gotowe do ogrzewania. No i żeby wygnała zimowe depresyjne jugo” – mówiła Paulina.
W ludowej meteorologii faktycznie istnieje takie pojęcie jak Tri marčane bure (trzy marcowe bury). Przewiduje ona trzy daty wystąpienia bury w marcu, które, w zależności od regionu, mogą wystąpić w innym okresie. Najczęściej wymienia się 7, 17 i 27 marca, a na przykład na wyspach środkowej Dalmacji – 7, 14 i 21 marca.
REKLAMA
Do tych dat, oczywiście należy podchodzić z przymrużeniem oka, gdyż marzec to okres złożonego przejścia od zimy do wiosny, a lokalne ruchy w ramach ogólnej cyrkulacji atmosferycznej nie są co roku takie same. Zdarza się więc, że w marcu bora w ogóle nie ustaje wiać. Paulina powiedziała nam, że z jej obliczeń potrafi wyjść nawet …8 marcowych bur.
W czasopiśmie meteorologicznym Jadranska Meteorologija, klimatolodzy DHMZ ustalili, że daty faktycznego wystąpienia bury nie odpowiadają datom jej wystąpienia w meteorologii ludowej oraz, że nie ma wystarczającej regularności.
Gdybyśmy mieli więc jakoś uogólnić terminy występowania marcowych bur, powiedzielibyśmy, że wieją najczęściej i najsilniej w pierwszej dekadzie marca, a najrzadziej w drugiej. Bura ponownie pojawia się pod koniec trzeciej dekady, kiedy pojawiają się silniejsze, ale krótkotrwałe okresy zimna.
Niebezpieczna dla żeglarzy
Uderzając w morze, bura unosi wodę morską, rozpraszając ją na bardzo małe kropelki, z których tworzy się na morzu osobliwa, czasem nieprzejrzysta mgła (fumarea). W 2017 roku, podczas rejsu, w okolicy wyspy Prvić, mieliśmy „przyjemność” doznać silnego ataku Bury. Niezwykle ciekawe doznanie.
Wpływ Bury na paški sir i drniški pršut
Unoszona przez burę sól osadza się na powierzchni roślin, która może ją niszczyć. W takich warunkach przetrwają tylko nieliczne rośliny. Do takich należą m.in. takie rośliny zielne jak szałwia, tymianek czy rozmaryn. To właśnie te rośliny, spożywane przez owce z wyspy Pag, nadają charakterystyczny smak wytwarzanemu tam paškiemu sirowi.
Drniški pršut swój wyjątkowy smak zawdzięcza między innymi wiejącym w okresie jesienno-zimowym silnym wiatrom Bura i Jugo.
Pozostałe wiatry występujące w Chorwacji
- Tramontana (N)
- Bura (NE)
- Levanat (E)
- Jugo (SE)
- Oštro (S)
- Lebić (SW)
- Pulenat (W)
- Maestral (NW)
Przysłowia związane z Burą
Bura od zawsze miała wpływ na życie mieszkańców nadadriatyckich miejscowości.
W Dalmacji mówi się: „Urodziła się na Dinarze, ochrzczona w Makarskiej, wyszła za mąż w Senju”. W północnej części Adriatyku: „Bura rodzi się w Senj, rządzi w Bakar, a ucztuje w Trieście”. Mieszkańcy Wyspy Pag powiadają, że „Człowiek chwali i marzy, ale bura decyduje!” co odnosi się do paškich winnic i pól, które pomimo ludzkiej pracy i nadziei na zbiory zdane są na burę, czy je oszczędzi czy zniszczy ich pracę.
