Wielkanoc w Chorwacji

Wielkanoc w Chorwacji? Czemu nie!? Chociaż każdy kraj ma swoje już utarte zwyczaje, to jednak da się zauważyć, jak wiele Chorwacja ma wspólnego z Polską. Wielkanoc po chorwacku zwie się Uskrs. Tak jak w naszym kraju tak i w Chorwacji zwyczaje wielkanocne przeplatają się z tymi jeszcze z czasów pogańskich.

Większość z nich nabrała tak duchowego i religijnego znaczenia, że stały się z kulturą chrześcijańską nierozerwalne. Okres tych świąt na Adriatykiem łączy się ze świętem zwycięstwa wiosny oraz wiosennymi Zaduszkami.

Najbardziej zakorzenionymi zwyczajami wielkanocnymi w Chorwacji są oczywiście jajka i pisanki, święcenie pokarmów i pochód z krzyżem, ale też ogniska w Wielką Sobotę.

Niedziela Palmowa

Niedziela Palmowa, czyli Cvjetnica bądź Nedjelja muke Gospodnje (Niedziela męki Pańskiej). Do produkcji palm używa się gałązek oliwnych, których jest tam pod dostatkiem, a także z rozmarynu i innych kwiatów. Palemki te po mszy świętej przynosi się do domu i zasusza.

W niektórych regionach można jeszcze spotkać zwyczaj przystrajania studni w tym dniu, co odnosi się do początku wiosny.

Wielki Czwartek

Veliki četvrtak. Od tego dnia nie słychać już dzwonów kościelnych, lecz dźwięk kołatek i grzechotek, które wzywają do modlitwy na anioł pański. W szczególności w Dalmacji Wielki Czwartek oznacza także zwyczaj dygowania, który wygląda w ten sposób, że wierni uderzają w kościelne ławki rózgami, aż te się połamią. Jest to tucanje Barabana, czyli bicie Barabasza.

W Wielki Czwartek pojawiają się žudije czyli strażnicy Grobu Pańskiego. W polskiej tradycji są to zazwyczaj strażacy. W chorwackiej najczęściej to mieszkańcy miast i wiosek ubrani w mundury rzymskich żołnierzy, mundury marynarskie lub stroje ludowe. Tradycja sięga początku XIX wieku i pochodzi z miejscowości Metković, z której przeniosła się i przyjęła w całej Dalmacji. Istnieje szczegółowo rozpisany scenariusz zachowania strażników, których wraz z dowódcą jest 13.

Tego dnia odbywają się również procesje z krzyżem (Procesija za križem).

Wielki Piątek

Wielki piątek czyli Veliki petak. Według starego zwyczaju tego dnia po wsiach chodził pochód z krzyżem, który nosił nazwę pohod raspetnika, podczas którego domownicy powinni wyjść z domu i ucałować krzyż, a także w podziękowaniu obdarować raspetników pieniędzmi. Zwyczaj ten obecnie jest coraz częściej kultywowany.

Oczywiście Wielki Piątek oznacza także procesje wiernych, zwłaszcza w Dalmacji i na wyspie Hvar. Chorwaci również czuwają aż do Niedzieli przy grobie Pańskim.

W Wielki Piątek według tradycji odmawiało się 33 różańce na pamiątkę 33 ran Pana Jezusa, a także wypijało kieliszek czerwonego wina jako wspomnienie Krwi Chrystusowej. W ten dzień rezygnuje się ze wszystkich głośnych prac, również z prac w polu. W Kaštelach w godzinach wieczornych organizowana jest procesja, której towarzyszą łodzie rybackie z zapalonymi lampionami.

Wielka Sobota

Velika subota. W koszyku, który zanosi się w ten dzień do kościoła znajdziemy podobne rzeczy, jak w Polsce. Jednak oprócz szynki, jaj, chrzanu i chleba Chorwaci wkładają również wino lub rakiję, cebulę i pogaczę, czyli placek zrobiony z mąki pszenicznej. Wielka Sobota w Chorwacji oznacza również w wielu regionach wypiek chleba, zwłaszcza w Zagorju i Podravinie, gdzie wypiek przyjmuje kształt szczerbatej ósemki.

W Wielką Sobotę w domach piecze się sirnice – ciasta-chlebki z dużą ilością sera, wanilii, skórki pomarańczowej i grubego cukru. Dzieciaki zabierają się też za malowanie pisanek. Do ich wykonania wykorzystuje się naturalne składniki, spośród których najpopularniejsze to łuski czerwonej cebuli. Z czarnych pisanek słynie Međimurje, gdzie do barwienia wykorzystuje się czarny bez lub sadzę.
Według tradycji pisanki, które miały trafić do ukochanej osoby obowiązkowo musiały być ozdobione dwoma gołąbkami i sercem. Na niektórych wypisywano również wyznania. Dziewczyny z Podraviny wystawiały w oknie wszystkie pisanki, które otrzymały. Natomiast w Dubrowniku obdarowywały swoich narzeczonych aż tuzinem pisanek.

W Dalmacji z kolei tradycją jest wypiek strudli z serem i chałek, a także pince, czyli wielkanocnych ciastek. W ten dzień Chorwaci mają bardzo popularny obyczaj, którym jest odnowienie domowego ognia. Związany jest on z błogosławieństwem ognia przed drzwiami wejściowymi kościoła. Wtedy specjalnie przygotowane, często wysokie nawet na sześć metrów stosy drewna przed kościołem podpala się używając jedynie krzesiwa.

Istnieje również tradycja w Centralnej Chorwacji, według której w Wielką Sobotę przed kościołem rozpala się wielkie ognisko, aby odnowić ogniska domowe i prosić o błogosławieństwo. Są to tak zwane vuzmenke. Ogień rozpala się tyko i wyłącznie pocierając kamień o kamień.  Rozpalony ogień mieszkańcy zanoszą do swoich domów. W ten sam dzień obmywa się również domy wodą z płatkami kwiatów.

Kiedyś ogień z takiego stosu zanosiło się do domu, gdzie na nowo rozpalany był pod kuchnią, co miało oznaczać święty ogień w domu. Tego dnia, tak jak w Polsce Chorwaci tworzą przepiękne pisanki (bojanje pisanica), często gigantycznych rozmiarów.

Wielkanoc

Podobnie, jak w naszym kraju, również w Chorwacji Niedziela Wielkanocna rozpoczyna się uroczystym śniadaniem. Potrawy, jakie znajdziemy na ich stole to przede wszystkim wyjęte ze koszyka produkty, po których resztki i okruchy powinny być palone lub zakopane. Obiad w Wielką Niedzielę to zupa z gotowanym mięsem z sosem chrzanowym oraz najczęściej pieczeń jagnięca z cebulą, ziemniakami oraz sałatą lub ćwikłą.

Wielkanoc to oczywiście czas bardzo radosny, dlatego w tradycji można znaleźć wiele zabaw, szczególnie z jajkami, jak toczenie jajek czy tłuczenie, podczas którego wygrywa ten, którego jajko najdłużej wytrzymało bez stłuczenia.

Oczywiście jaja musiały być wcześniej odpowiednio przygotowane, czyli zostać pisankami. W zwyczaju jest barwienie jaj łupinami cebuli, ziołami, orzechami, kory drzew, a także malowanie ich gorącym woskiem przy użyciu specjalnego rysika. Po zastygnięciu wosk należy zdjąć, co odsłania piękne, małe dzieła sztuki. Podobnie jak w Polsce, również w Chorwacji przed włożeniem do koszyczka jajka przeciera się często tłustą szmatką lub naciera oliwą, by nabrały połysku.

Jaja wielkanocne przyozdabia się na południu kraju gwiazdami i rozetami w kolorze białym na czerwonym tle, a także ozdabianie ich jedwabiem i wełnianymi nitkami.

Bardzo ciekawym zwyczajem w Chorwacji na święta Wielkanocy jest picie dużej ilości nierozcieńczonego wina, które według starych wierzeń, ma wzmacniać i uzdrawiać ciało.

Poniedziałek Wielkanocny

Świętowanie przeciąga się i na Poniedziałek Wielkanocny. W miejscowości Szybenik odbywa się wtedy wielkie śniadanie na głównym placu miejskim dla wszystkich mieszkańców i gości. Na Istrii, w miejscowości Gračišće, swoje wina prezentują najlepsi winiarze z regionu. Kieliszek żadnego z gości nie może być pusty. Szybciej wody zabraknie niż wina!

Informacje pochodzą z: Chorwacka Wspólnota Turystyczna i Wikipedia, zdjęcia: [Niedziela palmowa], [Pochód z krzyżem], [Wielka pisanka],